ISKAT ve DEVİR - kainatingunesi.com

ISKAT ve DEVİR

İskat, bir kimsenin, akıllı ve baliğ olduktan sonra sağlığında, üzerine farz ve vacip olan bir emri, özrü sebebiyle yapamadığı zaman, ölmeden önce vasiyet ile veya varisi tarafından dinimizin bildirdiği bir bedel ödenerek, borcundan kurtarılmasıdır.

Tutulmamış oruçların fidye vererek iskat edilmesi, Kur’an-ı Kerim’de açıkça emredilmiştir. Namaz, oruçtan daha mühim bir ibadet olduğundan, dini bir özür ile kılınamamış ve kaza etmek istediği halde, ölüm hasatlığına yakalanmış bir kimsenin, kaza edemediği namazları için de, oruçta yapıldığı gibi iskat yapılması için, bütün İslam âlimlerinin söz birliği vardır. İskat iki türlü yapılır:

  1. Vaktinde ödenmeyen ibadetleri kaza etmek ve ayrıca ihmal ve kusurlarından dolayı Allahü tealaya tövbe ederek bağışlanmasını istemektir.

  2. Kaza edilmemiş ise, o kimsenin vefatından sonra, malının üçte birinden fidye verilmesini vasiyet etmesidir.

Bunun hangisini yaparsa, bedeli ödenmiş ve iskatı yerine getirilmiş olur. Nitekim Allahü teala, Bakara Suresi, yüz seksen dördüncü ayetinde (İhtiyarlık ve devamlı hastalık gibi sebeplerle oruç tutmaya gücü yetmeyenlerin üzerine, bir yoksul doyuracak kadar fidye vermek lazımdır) buyurarak, özürle yerine getirilmeyen oruç ibadeti için fidye verilmesini emir buyurmaktadır. Bu hususta Sevgili Peygamberimiz (Bir kimse başkasının yerine oruç tutamaz ve namaz kılamaz. Fakat onun orucu ve namazı için fakiri doyurur) buyurmaktadır.Bütün ibâdet borçları için de iskat yapılabileceğini İslam âlimleri bildirmişlerdir. Yukarıdaki ayet-i kerime ve hadis-i şerif, böyle içtihad etmelerinin delilidir.

İskat; dua ve iyilik yaparak, sadaka vererek ölen bir Müslümanın borcundan kurtarılarak affedilmesini Allahü tealadan istemek demektir. Yoksa para vererek öleni affettirmek değildir. Namaz iskatı için vasiyet eden ölünün, hiç malı yoksa veya hiç vasiyet etmemişse, velisi kendi malı ile iskat yapmak istiyorsa devir yapar.

Devir: Bir şeyi elden ele aktarmaktır. Ölünün vasi veya velisi, ölünün fidyelerini fakire “Şu parayı sana namaz fidyesi olarak verdim” diye teslim ettiğinde, fakir de kabul ettikten sonra “Ben de sana hibe ettim” diye vasi veya vekiline geri ödemesine denir. Bir günlük beş vakit ve vitir namazları için, on buçuk kilo buğday, bir güneş yılı için 3,800 kg buğday vermek lazımdır. Mesela: Bir kilo buğday elli lira olduğu zaman, bir senelik namaz iskatı 190 bin lira olur. Bir altının tanesi de 32 bin lira olduğu zaman, altı tane altın lira, bir senelik namaz iskatının karşılığıdır. Aynı şekilde elli senelik namaz iskatı için ya bir fakire birer defa veyahut beş fakire onar defa devir suretiyle, altı altını vermek de iskatın yerine getirilmesi demektir.

Böylece namaz, oruç, zekât, kurban, sadaka-ı fıtır, adak, kul ve hayvan hakları için devir yapılır. “Yemin ve oruç kefaretleri için devir yapılmaz. Her kefaret için, bizzat fakire mal, para verilir. İskat, definden önce yapılmalıdır. Definden sonra da olabilir.

İskat ve devir, Hristiyanlıktaki günah çıkarma ile karıştırmamalıdır. Çünkü, papazlar günah çıkarıyoruz diyerek ücret alıyorlar ve insanları soyuyorlar. İskatı yalnız ölünün velisi veya bunun vekil ettiği salih bir Müslüman yapabilir ve para, din adamlarına değil, fakirlere verilir. Din adamı salih ve fakir ise, o da vekil olabilir.

NAMAZ ISKATI NASIL YAPILIR?

1- Meyyitin, meselea (60) yaşından   büluğ yaşı çıkarılır. Kadınların buluğ yaşı (9) ve erkeklerin büluğ yaşı (12) kabul edilir. Meyyitin namaz ıskatı yapılacak sene miktarı bulunur. Mesela, erkek için:  60-12=48  ve  kadın için 60-9=51 olur.

            2- Meyyitin bir yıllık namaz ıskatı için verilmesi gereken altın miktarı (60) altın liradır.Meyyitin namaz iskatı yapılacak sene miktarı ile (60) altın çarpılır. Böylece meyyitin namaz ıskatı için verilmesi gereken altın miktarı bulunur. Mesela, erkek için:  48×60=2880  altın lira  ve  kadın için 51×60=3060 altın lira olur. Bir altın lira, (7,2) gramdır.

3- Elde mevcut olan altın lira miktarı ile fakir sayısı çarpılır.  Böylece bir devirde, namaz borcu için verilecek altın lira miktarı bulunur. Mesela, elinde (15) altın lirası olan ve (6) fakirin bulunduğu bir devirde 15×6=90 altın lira olur. Erkek veya kadın meyyitin iskatı için verilmesi gereken altın lira miktarı doksana (90) bölününce, yapılması gereken devir sayısı bulunmuş olur. Mesela, erkek için: 2880:90=32 devir ve  kadın için: 3060:90=34 devir yapılması gerekir.

ISKAT ve  DEVİR NASIL YAPILIR?

1- Önce meyyitin velisi veya herhangi bir Müslüman kimse, (…..) fakirle devir için oturur. “Merhum …………………………………………….. efendinin  namaz iskatının keffareti olarak İmam-ı Muhammed hazretlerinin içtihadına uyarak bu altınları sana verdim” diyerek birinci fakire verir.

  1. b) Bu birinci fakir de “Aldım kabul ettim. Ol vechile sana verdim” diyerek ikinci fakire verir. Her bir fakir de diğerine hep böyle söyleyerek verirler.

  2. c) Son fakir de “Bu altınları sana hediye ettim” diyerek ıskat ve devir yapan meyyitin velisine geri iade eder. Böylece birinci devir tamamlanmış olur.

Namaz için hesaplanarak bulunan devir adedi bitinceye kadar buna devam edilir.

ORUÇ ISKATI NASIL YAPILIR?

1- Meyyitin yaşından büluğ yaşı çıkarılır. Meyyitin oruç iskatı ve yapılacak sene miktarı bulunur. Mesela, erkek için: 60-12=48  ve  kadın için: 60-9=51 olur.

2- Meyyitin bir yıllık oruç iskatı için verilmesi gereken altın miktarı (1) altın liradır.

Meyyitin oruç iskatı yapılacak sene miktarı ile (1) altın çarpılır. Böylece meyyitin oruç iskatı için verilmesi gereken altın miktarı bulunur. Mesela, erkek için: 48×1=48  altın lira  ve  kadın için: 51×1=51 altın lira olur.

3- Oruç iskatı için devir sayısı, namaz iskatında olduğu gibi hesaplanır.

4- a) Oruç iskatı için devir yapan meyyitin velisi veya  herhangi bir Müslüman, yine  (…..) fakirle devir için oturur. “Merhum …………………………………………….. efendinin  oruç iskatının keffareti olarak Allahü tealanın emrine uyarak bu altınları sana verdim” diyerek birinci fakire verir.

  1. b) Bu birinci fakir de “Aldım kabul ettim, ol vechile sana verdim” diyerek ikinci fakire verir. Her bir fakir de diğerine hep böyle söyleyerek verirler.

  2. c) Son fakir de “Bu altınları sana hediye ettim” diyerek iskat ve devir yapan meyyitin velisine geri iade eder. Böylece birinci devir tamamlanmış olur.

Önce oruç için hesaplanarak bulunan devir adedi bitinceye kadar buna devam edilir.

Zekât,  Kurban  ve  Sadaka-ı Fıtr İskatı Nasıl Yapılır?

1- Eldeki mevcut altınlarla, ihtiyaten bir kere de;  zekât, kurban ve sadaka-i fıtr gibi hukuka ait hakların iskatı keffareti için yapılır.

2-a) Meyyitin velisi veya herhangi bir Müslüman “Merhum………………………..efendinin zekât, kurban, sadaka-i fıtr ve diğer hukukların iskatının kefareti olarak bu altınları sana verdim” diyerek birinci fakire verir.

  1. b) Birinci fakirde “Aldım kabul ettim, ol vechile sana verdim” diyerek yanındaki diğer fakire, o da diğerine hep böyle diyerek verirler.

  2. c) Son fakir de; elindeki bu altınları velisine dönerek “Bu altınları sana hediye ettim” diyerek iade eder.

Kul ve Hayvan Haklarının İskatı Nasıl Yapılır?

1-  Son olarak ihtiyaten bir devir de, kul ve hayvan hakları için yapılır.

2-a)Meyyitin velisi veya herhangi bir Müslüman “Merhum………………………..efendinin kul ve hayvan haklarının  iskatının kefareti olarak bu altınları sana verdim” diyerek birinci fakire verir.

  1. b) Birinci fakir de “Aldım kabul ettim, ol vechile sana verdim” diyerek yanındaki diğer fakire, o da diğerine hep böyle diyerek verirler.

  2. c) Son fakir de; elindeki bu altınları velisine dönerek “Bu altınları sana hediye ettim” diyerek iade eder.

3- Meyyitin velisi de aldığı bu altınları veya gücü yettiği kadar bir parayı devirde bulunan fakirlere dağıtır.

Yemin ve Oruç Kefareti İçin Iskat Yapılır mı?

Yemin ve oruç kefaretleri için devir yapılmaz. Mutlaka  fakirlere  ayrı ayrı olmak üzere, yemin için (10)  fakire ve oruç için de  (60) fakire birer fıtra verilir.