İngiltere’nin teşviki, desteği ve tahriki ile başlatılan 1853-1856 Osmanlı-Rus harbi; Osmanlıların zaferiyle, Rusların da Karadeniz çevresinde büyük toprak kaybı ve zayiatıyla neticelendi. Bu harbin çıkışını, İngiltere, müthiş İngiliz siyaseti olarak sağlamıştı. Çünkü 1850’li yıllarda İngiltere, Hindistan’daki Babür İmparatorluğu’nu mağlup ve tasfiye etmek, haritadan silip, Hindistan topraklarına tamamen kendisinin hakim olması için askeri harb açmıştı. Osmanlı İmparatorluğu ve İslam halifesi olan Osmanlı padişahı buraya müdahale eder diye korktuğu için Osmanlılalara da, “ben sizin müttefikinizim, ben de sizdenim, Ruslara düşmanım” diyerek Osmanlı’yı hile ile harbe soktu. Böylece Sünni Osmanlı İmparatorluğunun, Hindistan’daki Babür İmparatorluğu’na yardım etmesini önlemiş oldu.
Rusya, Kırım harbinin intikamını almak ve Osmanlılara verdiği ülkeleri tekrar geri almak ve bütün Balkanları ve Kafkasyayı ele geçirmek için 20 sene (1855 – 1875) gece gündüz çalıştı. Kafkas ve Balkan cephesinde baskın tarzında harb açarak kısa sürede hakimiyeti ele geçirmek için Rusya Avrupasını demiryolu ağları ile örerek, çok güçlü lojistik altyapı hazırladı. Osmanlı ordusu kas gücüyle çalışıp tarım çağını yaşarken, Rusya sanayileşmenin gücünden, hızından tam istifade etti. İşte 93 harbi denilen ve Balkanlarda ve Kafkasyada ordularımızın mağlubiyete ve baskına uğraması ve Balkanların ve Kafkasyanın elimizden çıkması, milyonlarca evladı Fatihanın şehit olması ve 5 asırlık vatan topraklarımızı kaybedip göçe zorlanmamız, Osmanlı Türklerinin Kafkasyayı ve Balkanları Anadoluya göçerek boşaltıp terk etmesi, Avrupadan büyük zaiyat ve göçle çıkışımızın sebebi sanayileşmede gecikmemiz olmuştur.
Balkanlardaki ve Kafkaslardaki Osmanlı varlığının yok olmasına, Rusya’nın erken sanayileşme, buhar ve kömür gücünden istifade etmesini yol açmıştır. Rusya böylece, Balkanları ve Kafkasları zapt ve istila etmiştir.
Rusya, 1855’de 1000 kilometre olan demiryolu ağını, 1875’e kadar 22 bin kilometreye çıkarmıştır.
(Kaynak: Meydan Larousse, Cild 10, s.769)