HALLÂC-I MANSÛR
“rahmetullahi teâlâ aleyh”
Buyurdular ki:
“Kul, ubûdiyetin, kulluğun bütün şartlarını kendinde toplarsa, Allah’tan başkasına kul olmanın yorgunluğundan kurtularak hürriyete kavuşur, külfetsiz ve sıkıntısız bir şekilde Allah’a kul olmanın zîneti ile süslenir. Peygamberlerin ve sıddîkların makâmı budur. Bu durumdaki kula ibâdet ve tâat zor gelse bile, Allahü teâlânın yardımı ile onu zevk ve gönül rahatlığı ile îfâ eder. İslâmiyet yönünden bu nevî ibâdetlerle süslü bulunduğu halde ibâdetlerinde kalbine en küçük bir meşakkat, sıkıntı ârız olmaz.”
“Kim hürriyeti murâd edinirse ubûdiyyete, kulluğa sıkı bir şekilde devâm etsin. Hakîkî hürriyet Allah’tan başkasına kulluk yapmamaktır.”
“Azîz ve celîl olan Allah’tan başka bir şeyden korkan veya bir şeyi ümid eden kimsenin yüzüne, Allahü teâlâ bütün kapıları kapatır, ona âdî bir korkuyu (Allah korkusunun dışında kalan korkuları) musallat eder. Kendisi de onun arasına yetmiş perde çeker, bu perdelerin en incesi şüphe, vesvese olur.”
Bir gün kendisine; “Sabır nedir?” diye sorduklarında; “Sabır odur ki; iki elini ayağını keserler, onu köprünün üzerine asarlar ve hattâ bundan daha acâib muâmeleler yaparlar da bir kere âh etmez.” buyurdu. Kendisinin ölümü ve idâmı böyle cereyân etmiştir.
Darağacına çıkan Mansûr hazretlerine şu suâl soruldu; “Tasavvuf nedir?” “Tasavvufun en aşağı derecesi, işte bende gördüğünüz bu haldir.” “Ya ileri derecesi?” “Onu görmeye tahammülünüz olmaz.”
İdâm edilmeden önce halk taş atmaya başladı. Atılan taşlara hiç ses çıkarmıyor, hattâ tebessüm ediyordu. Bir dostu, taş yerine gül attı. O zaman Mansûr hazretleri inledi. Sebebi sorulduğunda; “Taş atanlar beni yakînen tanımayanlardır. Tabiîdir ki halden anlamazlar. Halden anlayanların bir gülü bile beni incitti.” cevâbını verdi.
“Nefsi, yapması gereken bir şeyle, ibâdetle meşgul et! Yoksa o seni yapılmaması gereken bir şeyle, haramlarla meşgul eder.”
Naklederler ki: Onu darağacında astıkları vakit iblis yanına geldi ve; “Bir Ene (ben) sen dedin, bir Ene de ben. (Sen Ene’l-Hak dedin, ben: “Ene hayrun minhü= Ben ondan hayırlıyım.” dedim) Nasıl oluyor da bu yüzden senin üzerine rahmet, benim üzerime lânet yağdırıyor?” diye sordu. Hallâc-ı Mansûr şu cevâbı verdi: “Sebep şudur. Sen “Ene” dedin, kendini ortaya koydun, ben Ene dedim, kendimi ortadan kovdum. Benliği ortaya getirmenin iyi olmadığını, benliği ortadan kaldırmanın ise gâyet iyi olduğunu bilesin, diye bana rahmet, sana lânet etti.”
“Mürîd, maksadı Allahü teâlâ olan ve O’na kavuşmayınca hiçbir şeye meyletmeyen kimsedir.”