HASEN BİN AHMED (İbnü’l-Bennâ’)

Hanbelî âlimlerinden. Hadîs, fıkıh, kıraat âlimlerinin büyüklerindendir. İsmi, Hasen bin Ahmed bin Abdullah bin el-Bennâ’dır. Künyesi, Ebû Ali idi. 396 (m. 1007) senesinde Bağdad’da doğdu. Kıraat, hadîs ve fıkıh ilimlerinde çok yükseldi. Devamlı va’z ve nasîhat eder, dînî suâllere cevap verir, bu husustaki fetvaları bildirirdi. Birçok âlimden ilim aldı. Çok kitap yazdı. 471 (m. 1079) senesi Receb ayının besinde Cumartesi gecesi Bağdad’da vefât etti. Bâb-ı harb kabristanlığına defnedildi.

Kur’ân-ı kerîmin kırâat-ı Seb’asını (kıraat âlimlerinin bildirdiği yedi okunuş şeklini) Ebü’l-Hasen el-Hammâmî’den ve diğer âlimlerden aldı. Hadîs ilmini; Hilâl-i Haffâr’dan, Ebü’l-Kâsım el-Gavrî’den, Ebû Muhammed es-Sükrî’den, Ebü’l-Hüseyn bin Bişrân ve kardeşi Ebü’l-Kâsım bin Bişrân’dan, Ebü’l-Feth bin Ebi’l-Fevâris’den, Ebü’l-Hasen el-Hammâmî’den ve daha birçok âlimden aldı. Onlardan çok hadîs-i şerîf dinleyip rivayet etti. Fıkıh ilmini; babasından, Kadı Ebû Ya’lâ el-Ferrâ’dan, Ebü’l-Fadl et-Temîmî’den ve onun kardeşi Ebü’l-Ferec’den öğrendi. Kadı Ebû Ya’lâ’mn talebelerindendir. Mezhebinin mes’elelerini ve hılâf ilmini babasından öğrenmişti.

Fıkıh, hadîs, ferâiz (miras hukuku), usûl-i din ve daha çeşitli ilimlere yüzelliye yakın kitap yazdı. Her ilimde sağlam, güvenilir ve vesika idi. Daha babası hayatta iken, Dâr-ül-hılâfe’nin doğu tarafında ders vermeye başlamıştı. Onun vefâtından sonra da ders vermeye devam etti. Kendisinden oğlu Ebû Gâlib Ahmed, Ebü’l-İzz bin Kâdiş ve daha başka âlimler ilim alıp rivayette bulundular. O, günde iki kerre ayrı camilerde ders verirdi. Birisi Câmi-i Kasr’da olup halkın dînî suâllerine fetva verir, bilmediklerini öğretirdi. Diğeri de Câmi-i Mensûr’da olup, gelenlere hadîs-i şerîf öğretirdi.

İbn-i Şafiî diyor ki, “Üçyüzden fazla büyük âlimden yazarak hadîs-i şerîf aldım. Onlar arasında, İbn-ül-Bennâ’nın kitaplarının çoğu kendi el yazısı idi. Ondan daha çok kitabı olam görmedim. Onun kitapları benimkinden daha çoktu. O, ahlâkı temiz, yüzü güzel ve saçları beyaz, ilim ehline âşık ve onlara ikramı çok olan bir zât idi.”

Kadı Ebü’l-Hüseyn Muhammed bin Ebî Ya’lâ diyor ki, “Ben de ondan hadîs-i şerîf dinledim. O, nefsinin kötü isteklerine uyanlara karşı çok şiddetli bir edîb idi. Va’z ve nasihatleri çok te’sirliydi.”

O’nun bildirdiği bir hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz buyurdu ki: “Şüphesiz ki cömertlik, Allahü teâlânın ahlâkındandır. Cömertlik ediniz ki, Allah da size cömert davransın! Allahü teâlâ cömertliği bir insan suretinde yarattı ve onun kökünü, Cennetteki Tûbâ ağacının köküne yerleştirdi. Dallarını da Sidret-ül-müntehâ’ya bağladı. Onun dallarından ba’zısını dünyâya sarkıttı. O daldan birisine yapışan kimseyi Cennete sokar. Dikkat ediniz! Cömertlik, îmândan bir şu’bedir. imân da Cennettedir. Cimrilik de, Allahü teâlânın gazâb-ı ilûhiyyesindendir. Onun kökünü, Cehennemdeki Zekkûm ağacının dibine yerleştirdi ve dallarından ba’zısını da dünyâya sarkıttı. O daldan birisine yapışan kimseyi Cehenneme sokar. Dikkat ediniz! Cimrilik, küfrün bir şu’besidir. Küfür de, Cehennemdedir.”

Eserlerinin başhcaları şunlardır 1. Şerh-ül-izâh fin-nahvi: Ebû-Ali el-Fârisî’nin “tzâh” kitabının şerhidir, 2. Er-Risâlet-ül-mugniyye fis-sükût ve lüzûm-il-büyût, 3. Musannefün fî tabakât-il-fukahâ, 4. Selvet-ül-hazîn inde şiddet-il-enîn, 5. Nüzhet-üt-tâlib fî tecrîd-il-mezâhib.

1. Mu’cem-ül-müellifîn cild-3, sh. 201
2. Şezerât-üz-zeheb cild-3, sh. 338
3. Bugyet-ül-vuât cild-1, sh. 495
4. Tabakât-ı Hanâbile cild-2, sh. 243
5. Keşf-üz-zünûn sh. 212, 892, 1105, 2001