EBÛ SA’D EL-MÂLİNÎ (Ahmed bin Muhammed)

Hadîs âlimi, tasavvuf ehlinden olan sâlih bir zât. İsmi, Ahmed bin Muhammed bin Ahmed bin Abdullah bin Hafs bin Halîl el-Hirevî el-Mâlinî el-Ensâri’dir. Künyesi Ebû Sa’d, lakabı ise Tâvus-ül-fukarâ’dır. Hirat âlimlerinden olduğundan Hirevî, onun köylerinden Mâline nisbetle Mâlinî denildi. Horasan, Mâverâünnehr, İran dolayları, Cürcân, Rey, İsfehân, Basra, Bağdad, Küfe ve Mısır gibi pekçok İslâm memleketini dolaşmış, buralarda ilmî çalışmalarda bulunup, zamanındaki pekçok evliyanın sohbetinde bulunmuş pekçok âlimden de ilim öğrenmiştir. Değişik ilim merkezlerinde bulunduktan sonra, nihayet Mısır’ı vatan edinip oraya yerleşti ve 412 (m. 1024) senesinde Şevval ayının onyedisine rastlayan Çarşamba günü Mısır’da vefât etti.

Hadîs âlimlerinin meşhûrlarından olan Ebû Sa’d, Muhammed bin Abdullah es-Süleyti, Muhammed bin Hasen bin İsmail es-Serrâc, İsmail bin Necîd es-Sülemî, Abdurrahmân bin Muhammed bin Mah-bur, Ebû Hatim Muhammed bin Ya’kûb, Ebû Sa’îd Muhammed bin Yûsuf Abdurrahmân bin Muhammed bin ldris el-Hirevî, Mensûr bin Abbâs el-Bûşencî, Abdullah İbni Adiy, Ebû. Bekr el-lsmâilî, Muhammed bin Abdullah bin Şîreveyh, Ebû Bekr el-Kabbâb, Ebû Şeyh el-İsfehâniyyeyn, Ebû Bekr bin Mâlik el-Elkatî’î, Ebû Muhammed bin Mûsâ, Hasen bin Râşid el-Mısrî ve daha birçok âlimden ilim öğrenip hadîs-i şerîf rivayetinde bulundu.

Kendisinden de; Ebû Hazım el-Abdevî, Hafız Abdülganî, Temmâm er-Râzî, Ebû Bekr el-Beyhekî, Ebû Bekr el-Hatîb, Abdurrahmân bin Mende, Ebû Abdullah el-Kudâî, Ebü’l-Hasen el-Hileî, Hüseyn bin Talhâ en-Neâlî ve daha pekçok âlim ilim öğrenip hadîs-i şerîf rivayetinde bulunmuşlardır.

Ebû Sa’d, hadîs ilminde sika (güvenilir, sağlam) bir zât idi. Yüzbin hadîsi şerifi ezberleyip hafız olmuştur. Aynı zamanda tasavvufun ince bilgilerinde derin âlim olup, hikmetli sözleri, güzel ahlâkı, kalbleri inceltip Allah korkusuyla ağlatan sözleriyle pekçok kimsenin kurtuluşuna vesîle olmuştur.

Hatib el-Bağdâdî onun hakkında şöyle buyuruyor: “Hadîs ilmi uğrunda çok seyahatler yapan, çok hadîs-i şerîf rivayet eden, sika, sağlam, sâlih bir âlimdi. Bağdad’da Mensûriyye Câmii’nin yanında tasavvuf erbabının meclislerinde verdiği va’z ve nasihatlerinde, kalblere te’sir eden sözlerini işittik.”

O, hadis ve tasavvuf ilimlerine dâir pekçok eser yazmıştır. Bunların çoğu elimize geçmemiştir. Bunlardan el-Erbeûn, hadîs ilmine aittir. Ayrıca, el-Mü’telif vel-muhtelif adlı bir eseri daha mevcuttur.